Günlük yaşantı esnasında yaşanabilecek küçük ve büyük kazalar sonucunda, farklı hastalıklara bağlı olarak veya sebepsiz yere ciltte kızarıklık ve morluklar görülebilir. Bere, çürük gibi isimler ile adlandırılan bu kızarıklıklar, sebepsiz yere olduğunda önemli sağlık sorunlarının habercisi olur. Kızarıklıklar bir travma sonucu oluşan hasardan kaynaklı kan birikmesi ise ekimoz olarak adlandırılır. Ekimozlar her yaştan kişide görülebileceği gibi çocuklarda ve yaşlılarda daha sık görülür. Bunun sebebi hem bedensel yapılarının daha dayanıksız olması hem de düşme, kaza gibi durumları daha çok yaşamalarıdır. Evde, mobilyaya çarpma gibi basit sebeplerden de ekimoz oluşabilir. Ekimoz vücutta en çok kollarda ve bacaklarda görülür. Çoğu ekimoz, oluştuğu bölgede hafif bir acı dışında önemli bir rahatsızlık oluşturmaz ve kendiliğinden iyileşir. Kızarıklık ve morluklar hoş bir görüntü oluşturmadığından kremler ile iyileşme süreci hızlandırılabilir.

Ekimoz Nedir?

Ekimoz, kılcal damarlarda oluşan bir hasar sonucu cilt altında görülen bir kanama türüdür. Cilt altına sızan kan, belirli bir alanda birikerek cilt üzerinde bere şeklinde mor veya kırmızı bir renk oluşturur. Bu renk zamanla açılarak sırasıyla mavi, yeşil, kahverengi, sarı tonlarında değişir ve en sonunda silikleşerek yok olur. Ekimozun büyüklüğü ve şekli, alınan darbenin şiddetine ve darbe oluşturan cismin çeşidine göre değişiklik gösterir. Travma sonucu kılcal damarlarda oluşan kanama, çevre dokulara yayılabilir. Kanama daha çok gergin dokular yerine yumuşak dokulara sızmaya eğilimlidir. Ekimozda kanama, deri üstüne çıkmaz ve deri üzerinde şişlik oluşturmaz. Ciltte şişlik oluşuyor ise bu durum ekimoz değil hematomdur. Hematom, derinlerden gelen bir kan birikmesi iken ekimoz ise hemen derinin altında oluşur. Ekimoz durumunda hasar alan damardan çıkan kırmızı kan hücreleri, deri altında toplanırken etrafına trombositler gelerek ekimozun genişlemesine neden olur. Trombositler pıhtılaşmaya yardım etmek amaçlı yaralanan bölgeye toplanır, pıhtılaşma tamamlanır ve hasar onarılır. Böylece kan sızıntısı durur ve zamanla oluşan ekimoz da iyileşerek silikleşir ve yok olur.

Ekimoz Nedenleri Nelerdir?

Ekimozun en sık karşılaşılan nedeni, temelde travma olmakla birlikte pek çok farklı neden ile de oluşabilir. Çeşitli hastalıklar, enfeksiyonlar, yaralanmalar veya doku bütünlüğünü bozan herhangi bir durum, ekimoza neden olabilir. Ekimoz nedenlerini bireysel faktörler ve çevresel faktörler olarak sınıflandırmak mümkündür. Ekimoza neden olan bireysel faktörleri şöyle sıralayabiliriz:

• Trombosit sayısı: Kişinin trombosit sayısı olması gerekenden düşük olduğunda kan sızıntısı daha uzun süreceğinden ekimoz oluşur.

• Kullanılan ilaçlar: Uzun süre antikoagülan ilaçlar kullanıldığında, kan sulandığı için kişi kanamalara elverişli olur. Antikoagülan ilaçlar pıhtılaşmayı yavaşlattığı için de kanama uzun sürer ve ekimoz oluşur.
• Pıhtılaşma bozukluğu: Çeşitli sebepler ile pıhtılaşma bozukluğu görüldüğünde hasar gören damar, çabuk kapanmayacağından kanama fazla olur ve ekimoz oluşur. Pıhtılaşma bozukluğunun en önemli sebebi, pıhtılaşma faktöründe eksiklikler görülmesidir.
• Aktive edilmiş kısmi tromboplastin zamanı (APTT): APTT değeri normal şartlarda 25-35 saniye arasında olmalıdır. APTT değeri 100 saniyenin üstüne çıktığında kanamalar görülmesi oldukça olasıdır.
• Dikkatsizlik: Ekimoza neden olan bireysel faktörler arasında dikkatsizlik de yer alır. Dikkatsizlik sonucu sürekli bir yerlere çarpıldığında ya da düşüldüğünde ekimoz görülmesi muhtemeldir.

Kişinin kendi elinde olmayan sebepler ile çevresindeki kişilerin ve olayların sonucunda da ekimoz oluşabilir. Ufak veya büyük boyutta geçirilen bir kaza, kan alımı ve enjeksiyon gibi tıbbi müdahaleler sonucu ekimoz görülebilir. Tıbbi müdahalelerde ekimoz oluşmasının nedenlerini şöyle sıralayabiliriz:

• Enjeksiyon bölgesi: Farklı enjeksiyonlar çeşitleri için farklı enjeksiyon bölgeleri idealdir. Uygun olmayan bir bölgeden enjeksiyon yapıldığında ekimoz oluşabilir.
• Enjeksiyon iğnesi: Enjeksiyon iğnesi, doğru açı ile doku içinde olması gerektiği şekilde ilerlemelidir. Aksi takdirde dokuda hasar oluşturup kanamaya sebep olabilir.
• İlaç Enjeksiyonu: Çeşitli sebepler ile yapılan ilaç enjeksiyonunda ekimoz görülebilir. Enjeksiyonu yapılacak ilacın çeşidine ve enjeksiyon işlemini yapacak kişiye bağlı olarak ekimoz oluşması mümkündür.
• Hava kilidi tekniği: Özellikle tahriş edici ilaçlar uygulanacak ise hava kilidi tekniği kullanılarak tahriş en aza indirilebilir. Tahriş azaltıldığında doku hasar görmez ve ekimoz oluşmamış olur.
• Aspirasyon uygulaması: Aspirasyon uygulandığında iğne hareket edeceğinden dokulara zarar verebilir ve ekimoz görülebilir.
• Uygulanan ilaç: Enjeksiyon yapılacak ilacın çeşidi ve uygulama süresi de hasar oluşumu etkileyeceğinden ekimoz oluşup oluşmayacağını etkiler.

Ekimoz Çeşitleri Nelerdir?

Ekimoz çeşitleri, ekimozun büyüklüğüne, şekline ve konumlandığı yere göre değişiklik gösterir. Ekimozun konumlandığı yere göre göçebe ekimoz veya sabit ekimoz çeşitleri bulunur. Göçebe ekimozda darbe alan yer, sert veya gergin bir doku olduğunda kan sızıntısı, yumuşak dokunun bulunduğu çevre dokulara yönelir. Buna en güzel örneklerden biri, alın bölgesine darbe alındığında morarmanın göz altlarında oluşmasıdır. Göz altlarında çok fazla kılcal damar bulunduğundan ve bu bölge yumuşak doku olduğundan kanama, göz altlarında birikerek göçebe ekimoz oluşturur. Sabit ekimoz ise travma oluşan bölgede kanama olarak renk değişiminin görülmesidir. Sabit ekimozlar ile en çok karşılaşılan durumlardan biri subkutan enjeksiyon yani deri altına yapılan enjeksiyonlardır. Subkutan enjeksiyonlarda hematom veya ekimoz oluşumu olağan bir durumdur. Çünkü uygulama, hassas bir şekilde yapılmadığında veya iğne doğru açıda deri altında hareket etmediğinde damarlara zarar verir ve kan sızıntısı oluşur. Ekimozda cilt altında kan toplanırken hematomda ise daha derinde kan toplanması görülür.

Ekimoz çeşitleri oluşan kanamanın yayılma büyüklüğüne göre de değişiklik gösterir. Oluşan kan birikintisi sonucu görülen morarmanın büyüklüğüne göre ekimoz çeşitleri şöyle sıralanabilir:

• Peteşi: İğne ucu büyüklüğünde görülen 1-2 mm’lik kanamalar, peteşi olarak adlandırılır.
• Purpura: Doku altında görülen 3-5 mm büyüklüğünde kanamalar, purpura olarak adlandırılır.
• Ekimoz: Kanamanın büyüklüğü 1-2 cm civarında olduğunda ise ekimoz olarak adlandırılır.

Yani purpura ve peteşi, ekimozun büyüklüğüne göre isimlendirilen çeşitleridir. Bir diğer ekimoz türü, oluşan morarmanın şeklinde göre adlandırılan ekimoz çeşitleridir. Travmayı oluşturan aletin cinsine göre oluşan ekimozun şekli de değişir. Kesici alet yaralanmaları, delici alet yaralanmaları ve ezici alet yaralanmaları, farklı şekillerde ekimoz oluşturur. Bu yüzden ekimoz, adli vakalarda önemli bir bulgu olur. Saldırının nasıl bir cisim ile gerçekleştirildiği ve olayın ne zaman yaşandığı hakkında bilgi verir.

Hematom ve Ekimoz Farkı Nedir?

Hematom ve ekimoz genelde birbirleri ile çok fazla karıştırılan kavramlardır. Hematom ile ekimozun benzer yanı, oluşan kanama sonucu cilt yüzeyinde görülen bir renk değişimidir. Birbirlerinden ayrıldıkları kısım ise oluşum yerleri ve darbe sonucu oluşan görüntüdür. Ekimoz hemen deri altında görülen bir oluşumken hematom daha derinde, hatta organların içinde bile görülebilir. Ekimozda hasar gören dokunun yaması düz bir şekilde oluşurken hematomda oluşan yama daha büyük ve şişkin olabilir. Bu yüzden ekimozlarda yüzeyde bir şişlik görülmezken hematom varlığında kızarık ile birlikte cilt yüzeyinde şişlik de görülebilir.

Eğer vücutta sebebi tespit edilemeyen bir morluk veya kızarıklık mevcut ise önemli bir rahatsızlıktan kaynaklanabileceği için doktora görünmeyi ihmal etmemek gerekir. Doktor, yapacağı muayene, test ve tetkikler ile kızarıklığın sebebini belirleyerek uygun olan tedaviyi uygular.